STIHL tip
Plastic fruitschalen uit de supermarkt met een transparant deksel zijn ideaal als kiemschaal.
Tomaten kweken en planten
Ontdek hier hoe je met succes je eigen tomaten kweekt en wat belangrijk is bij het planten, verzorgen en oogsten.
10.09.2024
Overzicht: tomaten kweken
- Kies een zonnige, winddichte en overdekte locatie
- De grond moet voedzaam, humusrijk en los zijn
- Vanaf midden maart kun je de zaden op de vensterbank zetten
- Tomaten kunnen ook midden mei als kant-en-klare jonge planten worden uitgeplant
- Verwijder altijd regelmatig overtollige zijscheuten
Tomaten kunnen op zijn vroegst vanaf half april in een onverwarmde kas worden geplant. Misschien moet je de jonge plantjes beschermen tegen koude nachttemperaturen met een vliesdoek. Als de kas verwarmd is, kan je al in maart tomaten kweken.
Tomaten kan je perfect combineren met basilicum, gewone bonen, klimkers, knoflook, kool, koolrabi, prei, wortel, peterselie, radijs, rettich, rode biet, sla, selderij en spinazie. Tagetes is een goede buur voor tomatenplanten en beschermt zelfs tegen parasieten.
Tomaten bemest je ten vroegste 2-4 weken na het uitplanten van de jonge planten. Daarna is het raadzaam om ze regelmatig tot aan de oogst te bemesten. Doe dit ongeveer om de twee weken met brandnetelgier en compost. Perken kan je ter voorbereiding voor de jonge planten al in de herfst van het vorige jaar opvullen met compostaarde.
Komkommers en tomaten mag je niet samen planten, vooral in een kas is dat lastig. Beide houden van veel licht. Komkommers gedijen het beste in een warm en vochtig klimaat zonder tocht, terwijl tomaten een luchtige locatie nodig hebben die ze beschermt tegen vochtigheid. Als buren raken de tomaten vaak besmet met bruinrot of krijgen de komkommers kenmerkende ziekten zoals meeldauw.
Tomaten en paprika's kan je in theorie bij elkaar planten, omdat ze dezelfde soort bodem en locatie vereisen. Als grote eters hebben ze allebei echter veel voedsel nodig. Ze concurreren om dezelfde voedingsstoffen, omdat ze tot dezelfde plantenfamilie behoren (nachtschade). Als je de basisregels over plantencombinaties wilt naleven en bovendien niet zoveel wilt nabemesten, plant je geen tomaten en paprika naast elkaar.
Eigen tomaten kweken
Het kweken van je eigen tomaten is niet alleen het oogsten van volrijpe vruchten. Je moet in tegenstelling tot gekochte tomaten ook bepalen waarmee je je planten bemest: je weet dus wat je eet. Daarbij heb je de kans om tomatenrassen te planten die je niet in de winkel of op de wekelijkse markt vindt.
Het kiezen van een tomatensoort is een weloverwogen beslissing.
Geschikte tomatensoorten kiezen
De keuze aan tomatensoorten is enorm: van de kleine, rode cocktailtomaten en gele, groene, paarse variëteiten in de meest uiteenlopende vormen tot vruchten ter grootte van een pompoen.
Als je in je eigen tuin tomaten kweekt, moet je bij het kiezen van de soort niet alleen rekening houden met het uiterlijk en de smaak van de vruchten, maar ook met de groeivorm van de tomatenplanten en hun locatie. Afhankelijk van waar je tomaten kweekt – overdekt of onbeschermd in de tuin, op het balkon of in de kas – zijn bepaalde soorten meer geschikt dan andere.
Sterk groeiende onbepaalde tomaten die moeten worden vastgebonden, plant je eerder in de open lucht of in een kas. In een pot op een balkon of terras gedijen compact groeiende bepaalde tomaten tot een hoogte van 100 cm en kleine cocktail- en kerstomaten het beste. Probeer bijvoorbeeld 'Utenok' of 'Tumbling Tom Red'.
Voor het kweken van tomaten in de open lucht zonder afdak heb je robuuste variëteiten nodig zoals 'Philovita' en 'Fantasio'. Deze zijn bijzonder goed bestand tegen ziekten en ongedierte en kunnen ook koelere zomers verdragen.
Zeer veel variëteiten gedijen op een overdekte plaats die bescherming biedt. Hier kan je ook oude en zaadvaste tomaten kweken die meestal een dunnere schil hebben. Onder andere 'Moneymaker', 'Saint Pierre' of 'Gele peer'.
Als je tomaten in een kas plant, kan je ook gevoeligere en bijzonder warmtebehoevende tomatenrassen zoals 'snoeptomaten' of 'ananastomaten' kweken.
De juiste locatie is essentieel voor tomaten.
De juiste locatie voor het kweken van tomaten
Om ervoor te zorgen dat je tomaten gezonde en heerlijke vruchten produceren, hebben ze warmte en veel licht nodig, maar vooral een afdak. Als er regen of water uit een gieter op de bladeren terechtkomt, ontstaat namelijk de beruchte bacterieverwelking en bruinrot. Het is ook nuttig om de tomatenplanten ergens te plaatsen waar ze zijn beschermd tegen sterke wind, maar toch lucht krijgen, zodat vochtige bladeren snel kunnen drogen.
Daarom plant je tomaten het beste dicht bij de muur onder een dakrand, in de tuin onder een zelfgemaakte folie-overkapping of idealiter aan de zijkanten van een open tomatenkas of goed geventileerde kas.
Welke aarde is geschikt voor tomaten?
Tomaten plant je het beste in een voedingsrijke, humusrijke en lichtdoorlatende bodem die vochtophoping en wortelrot op de planten voorkomt. Voordat je de jonge tomatenplanten uitplant, bereid je de grond voor met compost of kant-en-klare potgrond voor groenten. Als je met succes tomaten wilt kweken, vergeet dan niet om de grond regelmatig te bemesten. Tomaten zijn grote eters die veel voedingsstoffen nodig hebben tot ze rijp zijn voor de oogst.
Voor het uitzaaien van tomatenzaad in het voorjaar is magere potgrond beter, zodat de wortels van de zaailingen op zoek gaan naar voedingsstoffen om snel te groeien.
Tomaten planten: zo lukt het
Als je zelf tomaten wilt kweken, zijn er twee opties: ofwel koop je voorgezaaide jonge plantjes in een tuincentrum ofwel kies je voor tomatenzaad. Let op zaadvaste variëteiten, zodat je in de zomer weer tomatenzaad uit de vruchten kan halen en je favoriete soort volgend jaar weer kan uitzaaien.
Het kweken van tomaten is het leukst als je de planten zelf kan voorzaaien. Ten eerste is het belangrijk om te weten wanneer je kan beginnen met het zaaien van tomaten. Idealiter is dit tussen midden maart en begin april, zodat de zaailingen vanaf midden mei goed gegroeid zijn, maar nog niet te ver zijn uitgelopen.
De lichtkiemende zaden worden in kweekbakjes of kiemschalen met potgrond lichtjes aangedrukt, aangegoten en vervolgens op een zonnige vensterbank geplaatst. Bij een temperatuur van 20 tot 24 °C en een matig vochtige grond zijn de eerste kiemplantjes zichtbaar na 5 tot 10 dagen.
De zaden ontkiemen bijzonder snel als je de kweekbakjes afdekt met folie of glas. Het sneller ontkiemen zorgt overigens meestal voor sterkere tomatenplanten.
Wanneer na ongeveer drie weken de eerste echte bladeren zich over de kiemblaadjes hebben ontwikkeld, hebben de plantjes meer ruimte nodig om verder te groeien. Om later de gezondste en sterkste tomatenplanten te krijgen, moet je de tomaten nu verspenen, d.w.z. uit de zaaibakjes halen en verplanten.
Hiervoor vul je plantenpotten van 8-10 cm groot met potgrond. Druk met een verspeenstokje (eetstokje of een oude balpen zijn ook geschikt) een diep gat in het midden.
Gebruik ook het verspeenstokje om de kiemplantjes voorzichtig uit hun oude aarde te tillen. Zet ze vervolgens diep in het daarvoor bestemde gat tot aan de kiembladeren. Druk stevig aan, geef water en zorg voor een koele temperatuur (16-18 °C) en veel licht, zodat de zaailingen sterke planten worden.
Op zijn vroegst vanaf midden mei, wanneer er geen nachtvorst meer is, mogen de warmteminnende tomaten buiten worden geplant. Zet de jonge planten die inmiddels ongeveer 30 cm hoog zijn diep in de grond tot aan de onderste bladeren, zodat er nog meer wortels langs de steel kunnen groeien.
Als je de tomaten op een afstand van minstens 50 cm plant, krijgen alle vruchten voldoende licht om te rijpen en worden tomatenziekten moeilijker overgedragen. Naast de dichtgroeiende trostomaten hebben alle tomaten een klimhulp nodig. Steek de steunstokken direct bij het planten van de tomaten naast de jonge planten en bind de hoofdsteel er tijdens de groeifase steeds weer aan vast.
STIHL tip
Tomatenzaailingen afharden! Ongeveer een week voordat je de jonge planten naar de tuin, balkonpot of kas verplant, kan je ze overdag buiten zetten. Zo wennen de zaailingen aan hun toekomstige omstandigheden buiten, waardoor ze sneller groeien en beter kunnen omgaan met temperatuurschommelingen op hun uiteindelijke locatie.
Tomatenplanten verzorgen: bemesten, water geven en meer
Correct water geven en bemesten is essentieel bij het kweken van tomaten. Maar het is ook belangrijk om zijscheuten van tomatenplanten te verwijderen (dieven).
Het belangrijkste is dat je tomatenplanten onderaan bij de bodem water geeft, omdat de bladeren niet nat mogen worden om bacterieverwelking en bruinrot te voorkomen. Wanneer je 's ochtends water geeft, drogen eventuele natte bladeren dan sneller dan 's avonds.
Zorg ervoor dat de aarde vochtig blijft, vooral tijdens de bloeiperiode en de vruchtvorming. Door voortdurend te wisselen tussen natte en droge aarde barsten de vruchten sneller. Als je de grond onder je zelfgekweekte tomaten mulcht, blijft het vocht langer in de grond en hoef je ze minder vaak water te geven.
Tomaten zijn grote eters en hebben een regelmatige aanvoer van voedingsstoffen nodig. Twee weken na het uitplanten van de tomaten begin je met bemesten. Doe dit om de twee weken tot aan de bloeiperiode. Daarna moet je de planten vaker bemesten door de toenemende behoefte aan voedingsstoffen, omdat de vruchten zich ontwikkelen.
Hoe vaak je je tomaten na het planten moet bemesten, hangt af van de soort, de bodemgesteldheid, de locatie en het type meststof. In de winkel vind je meststoffen voor tomaten die voedingsstoffen bevatten die perfect zijn afgestemd op de behoeften van de tomatenplanten. Een goede biologische meststof is (zelfgemaakte) brandnetelgier, waarmee je de tomaten ook beschermt tegen schimmelziekten en bladluizen.
Tomaten kweken en een rijke oogst krijgen? In dat geval moet je je tomatenplanten regelmatig dieven, dus de zijscheuten in de bladoksels verwijderen. Hierdoor krijgt de hoofdplant meer energie en produceert de plant meer en grotere vruchten. Dat is nodig bij de grote onbepaalde tomaten in de tuin of kas. Bij tros-, cocktail- en wilde tomaten leveren de zijscheuten van nature ook lekkere vruchten. Dieven hoeft hier niet.
Tijdens de sterkste groeiperiode tussen juni en september moet je ongeveer een keer per week dieven: knijp de zijscheuten gewoon met je vingers weg.
Tomaten worden in onze streken doorgaans als eenjarig gekweekt, omdat onze winters gewoon te koud zijn voor planten die licht en warmte nodig hebben. Wil je toch proberen om tomaten meerdere jaren achter elkaar te telen? Dan lukt dit het beste met balkontomaten in een pot die in de herfst nog gezond zijn. Voor de overwintering hebben de planten een lichte, vorstvrije plaats nodig, bijvoorbeeld op een vensterbank of in een kas.
Tomaten oogsten: wanneer en hoe?
In de kas is het al vanaf half juni zover. Tomaten buiten kan je vier weken later oogsten: tijd om de tomaten te oogsten! Druk voorzichtig op de tomaten om te controleren of ze rijp zijn: als ze lichtjes meegeven, zijn ze klaar voor de oogst. De druktest is beter dan uitgaan van de kleur, omdat niet alle tomaten dieprood worden.
Je kan je tomaten voorzichtig plukken aan het verdikte stukje boven de steel van de vrucht. Op deze plek kan je de vrucht moeiteloos afbreken als deze al voldoende rijp is.
STIHL tip
Eerst rijpen de tomaten die zich het dichtst bij de stam bevinden.
Je mag alleen vruchten oogsten die echt rijp zijn.
Je kan de tomaat op diezelfde plek (bij trostomaten de hele tros) ook afknippen met een snoeischaar. Oogst volrijpe vruchten altijd met kelkblad en steel, dan blijven ze langer houdbaar.
Aan het einde van het oogstseizoen in de herfst kunnen sommige vruchten van de tomatenplant niet meer volledig rijp worden. Je kan de onrijpe vruchten alsnog oogsten en ze in krantenpapier wikkelen of in een papieren zakje in huis laten rijpen. Onrijpe groene tomaten mag je niet eten (behalve uiteraard tomaten die van nature groen zijn). Ze bevatten dan nog heel veel solanine, een giftige chemische verbinding die tijdens het rijpen afneemt.
