Aanpassing van het bos – bomen voor de toekomst

Tip: Activeer de Nederlandstalige ondertitels.

Overzicht: hoe de aanpassing van het bos lukt

• Door toenemende extreme weersomstandigheden als gevolg van de klimaatverandering moeten we onze bossen aanpassen
• Een gezond gemengd bos heeft de voorkeur boven verouderde monoculturen
• Monitoring, AI en moderne satellietkartering zijn geschikte tools voor besluitvorming en de ontwikkeling van strategieën
• Als natuurlijke verjonging niet vanzelf gebeurt, wordt het bestand kunstmatig verjongd en aangevuld met nieuwe veerkrachtige externe boomsoorten
• Krachtige, ergonomische STIHL accumachines zonder uitlaatgassen en met slechts weinig trillingen ondersteunen de efficiënte aanpassing van het bos

Aanpassing van het bos en klimaatverandering

De klimaatverandering betekent ingrijpende veranderingen voor het ecosysteem van bossen en brengt enorme uitdagingen met zich mee voor de bosbouw. Langdurige droogtes, bosbranden, stormen, hevige neerslag en de schorskever kunnen grootschalige boomsterfte veroorzaken en vergen een proactieve, ecologische bosaanpassing met eenvoudige middelen – naar bossen die bestand zijn tegen een warmer klimaat en extremere weersomstandigheden.

Vooral bij boomsoorten zoals dennen, sparren en beuken is een verhoogde sterfte te verwachten. De spar met zijn wortelstelsel dicht aan het oppervlak zal bijvoorbeeld worstelen met droogte en bij de steeds vaker voorkomende stormen te weinig steun in de grond vinden. Dit heeft een negatieve invloed op de duurzame stabiliteit van het bos.

Monoculturen worden steeds instabieler en bieden niet langer voldoende zekerheid, waardoor de doelstelling vaak luidt: van monoculturen en verouderde bossen naar een gezond gemengd bos. Bij de aanpassing van het bos gaat het erom een bestaand, meestal instabiel bos te transformeren en door het aanplanten van nieuwe boomsoorten toekomstbestendig te maken.

Een uitdaging is dat het gemiddelde aantal boomsoorten per vierkante kilometer tussen de 33 en 49 procent kan dalen door boomsterfte als gevolg van de klimaatverandering. Dat zou de gemiddelde selectie Europese boomsoorten die geschikt zijn voor toekomstige herbebossing heel beperkt maken, zodat er een tekort kan ontstaan. Maar wat betekent dat voor het bos van de toekomst?

Het doel: een gezond gemengd bos

Bijzonder gunstig zijn bossen met klimaatpositieve boomsoorten, die door het mengen van loof- en naaldhout de bosprestaties duurzaam garanderen. Dit kan een positief effect hebben op het microklimaat en de bodemfuncties. Deels stimuleren de soorten elkaars groei. Door gerichte onderhoudsmaatregelen zoals beplanting, kweekonderhoud, onderhoud van jonge bestanden en bosbeheer worden dergelijke gunstige combinaties bereikt.

Voor een toekomstbestendig gemengd bos worden boomsoorten gebruikt die even goed bestand zijn tegen de huidige, als de toekomstige klimaatomstandigheden. Klimaatregio's waarin nu al het verwachte klimaat heerst, bieden de mogelijkheid om geschikte boomsoorten te vinden. 

Rendabiliteit bij de aanpassing van het bos 

Om ervoor te zorgen dat bomen zowel klimaatvriendelijk als economisch winstgevend zijn, moeten krachtige soorten zoals rode eik, douglasspar of acacia worden geselecteerd om het bos aan te passen. Bosbouwers kiezen echter deels bewust voor boomsoorten met een lagere opbrengst, omdat ze zich willen beperken tot het afnemende aantal inheemse soorten.

Om de aanpassing van het bos proactief te stimuleren, werkt de houtindustrie nauw samen met wetenschap en onderzoek. Hierbij wordt gebruik gemaakt van moderne data voor detectie op afstand, consistente monitoring, AI en expertises.

Om kritieke gebieden vroegtijdig te herkennen, wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van een door satellieten gegenereerde kartering. Hierop is te zien welke bomen gezond zijn en waar zich dood hout bevindt.

De medewerkers van Wald Plus GmbH uit Salem in Baden-Württemberg worden dagelijks geconfronteerd met de uitdagingen van de aanpassing van het bos. Zij zijn verantwoordelijk voor advies over en het beheer van 11500 hectare bos in Duitsland en Zwitserland en staan voor toekomstbestendig, op risicominimalisering gericht bosbeheer.

Oplossingen van STIHL

Niet alleen ecologische, maar ook economische factoren spelen een centrale rol voor een succesvolle aanpassing van het bos. De apparatuur van STIHL helpt effectief bij de aanpassing van het bos dankzij hun efficiëntie – en daarbij is de accu niet meer uit het bos weg te denken.

De krachtige STIHL machines maken zowel bosbeheer, natuurverjonging als kunstmatige verjonging in het bos mogelijk.

Natuurlijke verjonging, kunstmatige verjonging en onderhoud van jonge bosbestanden:

Voor een succesvolle aanpassing van het bos wordt vaak een natuurlijke verjonging, een kunstmatige verjonging of maatregelen in het kader van het onderhoud van jonge bestanden uitgevoerd. Hieronder vind je de belangrijkste verschillen in één oogopslag:

• Natuurverjonging: Uit het zaad van de oude bomen ontstaat de volgende generatie bomen. Deze methode heeft als voordeel dat bomen door natuurlijke verjonging sterke wortels, goed houvast in de ondergrond en een goede groei krijgen. Bovendien maakt het dure beplantingen overbodig.
• Kunstmatige verjonging: als natuurlijke verjonging niet mogelijk is, wordt gebruik gemaakt van kunstmatige verjonging – bijvoorbeeld als er geen geschikte bomen met zaad voor natuurlijke verjonging in de buurt groeien of bij overmatige concurrentie binnen de vegetatie. Een nadeel is dat aanpassing van het bos door planten of zaaien duurder is dan natuurlijke verjonging.
• Onderhoud van jonge bosbestanden: tot het onderhoud van jonge bestanden behoren alle maatregelen tot aan het begin van het bosbeheer, om de kwaliteit in natuurlijke verjonging en beplanting te garanderen. Het is onmisbaar voor de stabiliteit van de bestanden in het bos. Het onderhoud van jonge boombestanden maakt bovendien de samenstelling van de boomsoorten beheersbaar om het bos af te stemmen op de uitdagingen van de klimaatverandering.

Of het nu gaat om natuurlijke verjonging, kunstmatige verjonging of onderhoud van jonge bosbestanden: het doel van alle drie de maatregelen is een stabiel, sterk groeiend bos dat CO2 voor toekomstige generaties opslaat – want actief bosbeheer is tegelijkertijd actieve klimaatbescherming.

In België vertonen de meeste dominante boomsoorten die onze bossen bevolken tekenen van verzwakking, wat zeer zorgwekkend is. 

Om het “veld van de mogelijkheden” te ontsluiten, heeft de Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (SRFB) in 2018 het project “Trees for Future - Bosarboretums” opgestart met als doel de boomsoorten en hun herkomst te identificeren die de bossen zullen helpen om zich aan de klimaatverandering aan te passen.

STIHL is er trots op dat het dit ambitieuze en innovatieve project sinds 2020 ondersteunt.